κηλιδογράφοι

(ιταλ. macchiaioli). Το σημαντικότερο ιταλικό ζωγραφικό κίνημα του 19ου αι. Η ονομασία αυτή, αρχικά ειρωνική, οφείλεται σε ορισμένα τοπία που παρουσίασαν οι καλλιτέχνες (1862) και τα αποκαλούσαν κηλίδες, επειδή ήταν ζωγραφισμένα χωρίς προηγούμενη σχεδίαση, παρά μόνο με απλές χρωματικές κηλίδες, οι οποίες τονίζονταν αμοιβαία από τις ισχυρές αντιθέσεις φωτός και σκιάς. Η σχολή των κ. διαμορφώθηκε στη δεκαετία 1850-60, στο περιβάλλον του περίφημου καφενείου Μικελάντζελο της Φλωρεντίας. Στο κίνημα συμμετείχαν καλλιτέχνες όχι μόνο από την Τοσκάνη αλλά και από όλα τα μέρη της Ιταλίας, όπως ο Ντομένικο Μορέλι από τη Νάπολη και ο Νίνο Κόστα από τη Ρώμη. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ρεύματος ήταν η έντονη και αδιάλλακτη πολεμική κατά των ακαδημαϊκών εκφράσεων, το αίτημα της ειλικρίνειας και της αλήθειας, η άμεση απόδοση του οπτικού φαινομένου και της πραγματικότητας «όπως είναι και όπως εμφανίζεται». Υπήρξε μια ρεαλιστική ποιητική, συγγενής με τη σύγχρονη γαλλική τάση, την οποία εκπροσωπούσε ο Κουρμπέ και υποστήριζαν θεωρητικά ο Τορέ και ο Σανφλερί. Στην Ιταλία, υποστηρικτές των θέσεων αυτού του ρεύματος υπήρξαν ο Ντιέγκο Μαρτέλι, ο Αντριάνο Τσετσιόνι και ο Τελέμακο Σινιορίνι καθώς και ορισμένα άρθρα των περιοδικών Gazzettino delle Arti e del Disegno (1867) και Giornale Artistico (1873-74). Από τεχνική άποψη, το κίνημα των κ. ξεκίνησε μόνο με τον τονισμό των φωτοσκιάσεων, τεχνική εμπνευσμένη από τα έργα Ολλανδών ζωγράφων, του Ντελακρουά, του Ντεκάν, του Τρουαγιόν και άλλων Γάλλων τοπιογράφων του 1830. Όμως, οι χαρακτηριστικότερες και υψηλότερες εκφράσεις της κηλιδογραφίας της περιόδου 1860-70 (Ηλιόλουστες στέγες του Σερνέζι, Ηλιόλουστος δρομάκος και Η ροτόντα του Φατόρι, Η Επίσκεψη του Λέγκα, Ο Ζωγράφος Λανφρεντίνι του Μπολντίνι κ.ά.) οφείλονται κυρίως στο ενδιαφέρον των ζωγράφων για το ρομαντικό είδος των πρώτων δεκαετιών του 20ού αι. καθώς και στη διαπαιδαγώγηση ορισμένων κ. (Αμπάτι, Φατόρι, Λέγκα και Μποράνι) με τις αρχές του πουρισμού. Ο όρος κ. αναφέρεται συνήθως σε όλους σχεδόν τους ζωγράφους της Τοσκάνης με ρεαλιστικό προσανατολισμό μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές του κηλιδογραφικού κινήματος ήταν ο Τ. Φατόρι, που θεωρείται ο μεγαλύτερος Ιταλός ζωγράφος του 19ου αι., ο Τελέμακο Σινιορίνι, θεωρητικός του κινήματος, ο Τζουζέπε Αμπάτι, ο Ραφαέλο Σερνέζι, ο Ovτοάρντο Μποράνι και ο Βιντσέντσο Καμπιάνκα. Σημαντική ήταν και η συμβολή του Νίγο Κόστα, αν και η πολυσύνθετη προσωπικότητά του απομακρύνθηκε από την καθαυτό κηλιδογραφία. Στη μεγάλη ζωγραφική παραγωγή των κηλιδογράφων, τα φωτεινά τοπία του Ραφαέλο Σερνέζι διακρίνονται για την εσωτερικότητά τους. Στη φωτογραφία, το έργο «Ηλιόλουστες στέγες» (Εθνική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης, Ρώμη). Ο Τελέμακο Σινιορίνι υπήρξε εμψυχωτής και θεωρητικός της ομάδας των κηλιδογράφων, οι οποίοι δημιούργησαν το σημαντικότερο ιταλικό ζωγραφικό ρεύμα του 19ου αι. Στη φωτογραφία, έργο που απεικονίζει την πλάγια όψη του ναού Σάντα Κρότσε της Φλωρεντίας (Πινακοθήκη του Αρέτσο, Τοσκάνη).